Laktoza i nietolerancja laktozy – skąd się bierze?

Nietolerancja laktozy to jedna z najczęstszych dolegliwości pokarmowych. W Polsce szacuje się, że aż 37% społeczeństwa ma problem z pierwotną nietolerancją laktozy. Jest ona cukrem mlecznym występującym nie tylko w mleku, ale również w innych produktach. Nie dotyczy ona jedynie dorosłych, ale również dzieci, a nawet noworodków. Tym bardziej warto zapoznać się z tym terminem, aby wiedzieć jakie objawy jej towarzyszą. A w razie potrzeby umieć reagować po jej zdiagnozowaniu.

Co to jest laktoza i na czym polega jej nietolerancja

Laktoza to organiczny związek chemiczny zaliczany do węglowodanów. Jest dwucukrem składającym się z glukozy i galaktozy. Występuje głównie w mleku ssaków, w ludzkim około 7%, a w krowim w granicach 5%. Laktozę w większych ilościach zawierają jeszcze inne produkty mleczne takie jak: jogurty, białe sery, śmietany, maślanki lub kefiry. Na tym lista się nie kończy, dlatego zawsze warto czytać skład danego produktu.

Organizm nie potrafi bezpośrednio wchłonąć laktozy, dlatego musi być ona rozłożona na cukry proste. Odpowiedzialny za to jest enzym – laktaza. Kiedy w organizmie mamy niedobór laktazy skutkuje on nietolerancją laktozy. Podczas spożycia cukru mlecznego, wrodzony albo nabyty problem z syntezą laktazy powoduje nieprzyjemne dolegliwości układu pokarmowego. Nietolerancja laktozy może objawiać się w 3 postaciach:

• alaktazja – wrodzony niedobór laktazy,
• hipolaktazja typu dorosłych – pierwotny niedobór laktazy, polegający na zmniejszaniu się aktywności laktazy z wiekiem człowieka,
• wtórny niedobór laktazy – nabyty.

Nietolerancja laktozy objawy i diagnostyka

Objawy nie są specyficzne, dlatego mogą przypominać syndromy innych chorób układu pokarmowego. Należą do nich: mdłości, bóle brzucha, wzdęcia, biegunki, kolki, oddawanie w dużej ilości gazów oraz w niektórych przypadkach także wymioty. Ich nasilenie zależy od ilości spożytej laktozy lub stopnia niedoboru laktazy. Powyższe objawy występują od 30 minut do 12 godzin po spożyciu produktów zawierających laktozę. Dlatego bardzo często osoby zmagające się z wymienionymi dolegliwościami nie wiążą tego z nietolerancją laktozy.

Diagnostyka nietolerancji laktozy związana jest z wywiadem lekarskim, dietetycznym, obrazem klinicznym i badaniach diagnostycznych: pośrednich oraz bezpośrednich. W tym celu wykonywane są badania:

• analiza pH stolca – kwaśne pH oznacza nietolerancję,
• wodorowy test oddechowy – pacjent na czczo spożywa produkty zawierające laktozę, po czym mierzy się stężenie wodoru w wydychanym powietrzu. Jeśli stężenie zostaje przekroczone, świadczy to o nietolerancji laktozy, ponieważ fermentowana laktoza w jelicie grubym wydziela wodór, który jest usuwany później przez drogi oddechowe. To jedna z lepszych metod, pomocna przy diagnozowaniu schorzenia,
• próba eliminacyjna – przez okres dwóch tygodni pacjent eliminuje w diecie spożywanie jakichkolwiek produktów zawierających laktozę. Metoda obserwacji, czy objawy znikają lub zwiększają po spożyciu cukru mlecznego,
• test doustnego podawania laktozy – doustnie podawana laktoza, po której wyznacza się stężenie glukozy we krwi,
• badanie molekularne polimorfizmu genu laktazy (LCT) – to badanie określa ATH, czyli hipolaktazje,
• endoskopia – należy do bardzo skutecznych, ale inwazyjnych sposobów diagnostyki. Polega na pobraniu wycinka z jelita cienkiego, aby określić poziom laktazy.

Głównie leczenie nietolerancji laktozy opiera się na przyjmowaniu środków zawierających laktazę oraz wystrzeganiu się spożywania posiłków zawierających laktozę. Osoby z alaktazją wrodzoną powinny przestrzegać specjalnie diety, która nie przewiduje laktozy w spożywanych posiłkach. Natomiast w przypadku nabytej dostosować spożywanie laktozy do stopnia ukazujących się objawów.

Nietolerancja laktozy u niemowląt

Główne objawy wskazujące na nietolerancję laktozy u noworodków to: wzdęcia, kolki, bóle brzucha, wodniste biegunki oraz gazy. Będą one zależne od ilości mleka, które spożywa dziecko. U wcześniaków niedobór enzymu laktazy może być jedynie przejściowy. W momencie wytworzenie go w organizmie problem zanika. W przypadku dzieci urodzonych w terminie, objawy z nietolerancją są widoczne w pierwszych dniach życia, głównie po karmieniu. Ważne, żeby każde podejrzenie o możliwych dolegliwościach związanych układem trawiennym było skonsultowane z lekarzem specjalistą. Lekarz zaleci obserwację, wyznaczy dietę oraz będzie kontrolował stan zdrowia dziecka. Dzięki temu będzie można ustalić, czy dziecko cierpi na niedobór laktazy, czy jednak wina leży gdzieś indziej.

Źródła:

• Marklowska-Dzierżak M., Nietolerancja laktozy – problem nie tylko gastryczny, 2017
• Nietolerancja laktozy, Instytut Jakości Jagiellońskiego Centrum Innowacji